Regulier wordt aangenomen dat urinezuur een onschadelijke vorm van ‘metabool afval’ is ofwel een bijproduct van onze normale fysiologie. Het LUV-dieet – Lower Uric Values - wordt in dat licht soms gezien als nieuwste dieethype. Neuroloog David Perlmutter houdt in zijn nieuwe boek Zuur laten vallen: De verrassende nieuwe wetenschap van urinezuur - de sleutel tot gewichtsverlies, bloedsuikerbeheersing en een buitengewone gezondheid, een pleidooi voor nieuwe wetenschap over zelfs bescheiden verhogingen van urinezuur en de schadelijke langetermijngevolgen hiervan. Het gaat er dus niet zo zeer om dat het LUV-dieet een wonderdieet zou zijn om af te vallen, maar om het gegeven dat zelfs licht verhoogde urinezuurwaardes een voorbode zijn van metabole verstoringen en toekomstige ernstige pathologie. Hoe werkt het precies?
Urinezuur gekoppeld aan chronische aandoeningen
Urinezuur kan worden onderzocht in het bloed, maar is vaak alleen bekend bij mensen met jicht of nierstenen. Ook artsen zien urinezuur nog te veel als een onschuldige omstaander die pas problematisch wordt bij een erg hoge waarde. In de realiteit is een verhoogde urinezuurwaarde veel meer dan alleen een risicofactor voor jicht of nierproblemen. Het is een gemeenschappelijke factor onderliggend aan een aantal chronische aandoeningen, waaronder obesitas, insulineresistentie, type 2-diabetes, niet-alcoholische leververvetting (NAFLD), hypertensie, coronaire hartziekte, beroerte en neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer.
De risico’s van fructose
Voor zijn boek maakte Perlmutter gebruik van het werk van Dr. Richard Johnson, urinezuurexpert en nefroloog aan de Universiteit van Colorado. Asymptomatische hyperurikemie, voornamelijk veroorzaakt door overmatige inname van fructose, blijkt vooraf te gaan aan de ontwikkeling van verhoogde bloedglucose, hypertensie, dyslipidemie, gewichtstoename en chronische ontsteking.
Meer dan een eeuw geleden herkende de Schotse arts Haig al een verband tussen verhoogde urinezuurniveaus en aandoeningen zoals migraine, depressie, epilepsie, diabetes, obesitas en hart- en vaatziekten. Haig ging uit van purines als belangrijkste oorzaak van verhoogde urinezuurspiegels en pleitte voor een purinevrij dieet. Perlmutter stelt dat in onze huidige maatschappij fructose een veel belangrijkere boosdoener is dan purines. Het LUV-dieet benadrukt het verminderen van fructose. Het advies is daarnaast ook om purinerijk vlees en vis te verminderen, maar niet volledig te vermijden.
Urinezuur en metabole processen
Urinezuur staat centraal in regulerende mechanismen die betrokken zijn bij onze meest fundamentele metabole processen. Een stijging van urinezuur mag dan ook als waarschuwing worden gezien van een verstoring in de stofwisseling. Deze metabole verstoringen liggen aan de basis van de hierboven genoemde chronische degeneratieve aandoeningen, de belangrijkste oorzaken van sterfte wereldwijd. Ook Alzheimer is een manifestatie van metabole disfunctie. Het is dus enorm belangrijk om het metabole evenwicht te herstellen om zo de metabole gezondheid terug te krijgen. Net zoals BMI, bloeddruk, nuchtere bloedsuikerspiegel en nuchtere bloedinsuline belangrijke parameters hiervoor zijn, is de urinezuurwaarde dat ook.
Normale versus optimale urinezuurgehalten
Normaalwaarden worden gebaseerd op wat gemiddeld is in een grote groep mensen. Perlmutter stelt dat gemiddeld 88% van de volwassen Amerikanen ten minste één component heeft van het metabool syndroom. Slechts één op de acht Amerikanen is dus metabool gezond. Een derde is obees. In België en Nederland liggen deze percentages lager, maar nog altijd te hoog. Normaal is dus zeker niet optimaal. Bij laboratoriumnormen boven 7 mg/dL begint urinezuur neer te slaan in het bloed en vormt kristallen (nierstenen en jicht). Een significante toename van cardiovasculaire en andere problemen is echter al zichtbaar bij 5,5 mg/dL. Optimaal voor de gezondheid is dus 5,5 mg/dL en bij voorkeur nog lager.
Verhoogd urinezuur bedreigt de insulinegevoeligheid
Verhoogde urinezuurwaardes bedreigen de insulinegevoeligheid door bedreiging van de productie en functie van stikstofmonoxide (NO). NO heeft ten minste twee belangrijke functies:
- Wanneer NO actief is, ontspannen de bloedvaten. Dat verbetert de bloedtoevoer. Verhoogd urinezuur bedreigt dus de bloedtoevoer naar onze belangrijkste organen en leidt dus tot een significant verhoogd risico op overlijden door een beroerte.
- Door NO kan insuline zich binden aan de receptor op de cellen, waar het zijn werk doet bij het toelaten van glucose in de cellen. Verhoogd urinezuur kan dus leiden tot meer insulineresistentie, via een nog onbekend mechanisme.
Hoe kun je urinezuur verlagen?
Het is dus belangrijk om het voedingspatroon dat Perlmutter voorstaat niet zo zeer te zien als het zoveelste dieet maar als een manier om de verzuring die kan worden veroorzaakt door een overmaat aan fructose een halt toe te roepen en in te zetten op preventieve gezondheidszorg.
Doe gerust een beroep op je voedingsconsulent om je eetpatroon aan te passen in functie van je urinezuurwaarde.
Referentie:
Perlmutter, D. (2022). Drop Acid: The Surprising New Science of Uric Acid – The key to Losing Weight, Controlling Blood Sugar, and Achieving Extraordinary Health. Little, Brown Spark